Chuyển đổi số là cánh cửa ngắn nhất giúp nông nghiệp phát triển mạnh mẽ
Tại Diễn đàn “Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai” diễn ra ngày 29/10 tại Hà Nội, các nhà quản lý và chuyên gia đã đưa ra cảnh báo mạnh mẽ: nếu khu vực hợp tác xã (HTX) và nông dân Việt Nam không kịp thời chuyển đổi số, họ sẽ bị bỏ lại phía sau trong cuộc cạnh tranh toàn cầu.
Phát biểu khai mạc diễn đàn, bà Cao Xuân Thu Vân, Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam nhấn mạnh rằng chuyển đổi số trong nông nghiệp không còn là lựa chọn mà đã trở thành “mệnh lệnh sống còn”. Theo bà, ngành nông nghiệp Việt Nam hiện đóng góp khoảng 12–14% GDP và đang hướng tới mục tiêu xuất khẩu nông lâm thủy sản đạt ít nhất 65 tỷ USD vào năm 2025. Để đạt được mục tiêu này, chuyển đổi số chính là “cánh cửa ngắn nhất” giúp nông nghiệp nâng cao năng suất, giảm chi phí và tăng sức cạnh tranh quốc tế.
Tuy nhiên, bà Vân cũng chỉ rõ thực tế đáng lo ngại: trong hơn 22.500 HTX nông nghiệp hiện nay, tỷ lệ chuyển đổi số thực chất còn rất thấp, nhiều đơn vị mới dừng ở việc ứng dụng công nghệ rời rạc, thiếu chiến lược dài hạn. Bà cảnh báo, nếu không sớm nâng cao năng lực số, các HTX “không chỉ bị loại khỏi cuộc chơi mà còn bị bỏ lại phía sau”, nhất là khi nông nghiệp toàn cầu đang tăng tốc hướng tới mô hình số hóa và xanh hóa sản xuất.
Theo Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, thách thức mà khu vực hợp tác xã đang đối mặt tập trung ở năm nhóm chính: tài chính hạn chế, hạ tầng công nghệ yếu, thiếu nhân lực số, thiếu chiến lược phát triển và khó tiếp cận chính sách hỗ trợ. Bà cho rằng, điều quan trọng nhất không chỉ là đầu tư công nghệ, mà là “thay đổi cách nghĩ, cách làm” để chuyển đổi số trở thành cuộc đổi mới thực chất chứ không phải phong trào hình thức.
Tại diễn đàn, TS. Trần Duy Ninh, Cục trưởng Cục Chuyển đổi số quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ) khẳng định, chuyển đổi số không đơn thuần là câu chuyện ứng dụng công nghệ mà là sự thay đổi toàn diện về tư duy, kỹ năng và cách quản trị. Theo ông, nếu tư duy con người không đổi thì công nghệ cũng sẽ bị bỏ phí, còn nếu nhân lực không đủ năng lực số, mọi nền tảng và dữ liệu sẽ không thể vận hành hiệu quả.
TS. Ninh cho biết Bộ Khoa học và Công nghệ đang hoàn thiện Luật Chuyển đổi số và Khung kiến trúc tổng thể quốc gia, trong đó xác định rõ việc bố trí ngân sách tối thiểu 1% tổng chi ngân sách nhà nước cho chuyển đổi số, đồng thời phát triển các nền tảng số dùng chung nhằm hỗ trợ hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và nông dân. Ông nhấn mạnh, với đặc thù sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, phân tán, việc xây dựng các nền tảng dùng chung là vô cùng cần thiết để tránh tình trạng “mạnh ai nấy làm”, gây lãng phí và phân mảnh dữ liệu.
“Chuyển đổi số trong nông nghiệp không chỉ là trang bị máy móc hay phần mềm quản lý mà là thay đổi mô hình vận hành và quản trị dựa trên dữ liệu. Nếu các HTX và nông dân vùng sâu vùng xa không sớm số hóa quy trình, kết nối hạ tầng và chuẩn hóa dữ liệu sản xuất, thì đó không phải là từ chối công nghệ – mà là từ chối tương lai của chính mình", ông Ninh nhấn mạnh.
Ở góc nhìn ngành, TS. Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng hai trụ cột quan trọng của nền nông nghiệp hiện đại là liên kết chuỗi giá trị và hệ sinh thái số. Theo ông, trong khi các nước như Trung Quốc, Thái Lan hay nhiều quốc gia châu Âu đã có bước tiến mạnh mẽ trong chuyển đổi số nông nghiệp, Việt Nam vẫn còn chậm, đặc biệt ở khu vực hợp tác xã – nơi sản xuất chủ yếu vẫn mang tính thủ công, quy mô nhỏ.
TS. Thịnh phân tích, các thị trường quốc tế đang siết chặt tiêu chuẩn nhập khẩu: sản phẩm không chỉ cần đạt chất lượng mà còn phải đáp ứng tiêu chí xanh, truy xuất nguồn gốc rõ ràng và phát thải thấp. Điều đó đòi hỏi HTX nông nghiệp Việt Nam phải số hóa toàn bộ chuỗi giá trị, từ khâu sản xuất – chế biến – phân phối, đồng thời áp dụng các nền tảng quản trị số để minh bạch thông tin và đảm bảo niềm tin của người tiêu dùng.
Ông cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai nền tảng số dùng chung cho khu vực HTX, dự kiến hoàn thành vào giữa năm 2026. Nền tảng này sẽ tích hợp các công cụ như mã số vùng trồng, hợp đồng điện tử, quản lý truy xuất nguồn gốc và chứng nhận tín chỉ carbon, giúp các HTX dễ dàng tham gia thị trường xanh toàn cầu.
Diễn đàn đã gửi đi thông điệp rõ ràng: chuyển đổi số trong nông nghiệp không chỉ là cơ hội để tăng năng suất, mà còn là con đường duy nhất để nông nghiệp Việt Nam hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Nhưng cơ hội ấy chỉ dành cho những ai sẵn sàng thay đổi.
Các chuyên gia cùng chung nhận định: muốn chuyển đổi số thành công, cần cuộc chuyển đổi nhận thức toàn diện – từ người nông dân, lãnh đạo HTX đến cơ quan quản lý. HTX phải coi dữ liệu là tài sản, coi công nghệ là công cụ tạo ra giá trị gia tăng; Nhà nước cần hoàn thiện thể chế, đầu tư hạ tầng và nguồn nhân lực số; doanh nghiệp và tổ chức hỗ trợ cần đóng vai trò cầu nối giữa công nghệ với thực tiễn sản xuất.
Nếu tiếp tục chần chừ, ngành nông nghiệp Việt Nam không chỉ mất cơ hội phát triển, mà còn có nguy cơ bị thị trường loại bỏ trong cuộc đua toàn cầu hóa. Diễn đàn vì thế không chỉ là sự kiện trao đổi, mà là lời kêu gọi hành động khẩn cấp: hãy chuyển đổi ngay từ hôm nay để không bị bỏ lại phía sau trong kỷ nguyên số và xanh của nông nghiệp Việt Nam.
